Twee weken geleden (Mei 2018) kwam een groep mensen aan mijn Keukentafel bij elkaar om te praten over “Internet Anders”. Aanleiding hiervoor waren de diverse schandalen waarbij sites en apps misbruik maakten van de privacy van mensen.

De groep bestond uit doeners en denkers: van een software ontwikkelaar tot een marketeer, bloggers, een componist, open data adviseur, Indieweb voorvechter, hacker/security professional, blockchain ontwikkelaar. Door onze verscheidenheid wisselden we interessante kennis en inzichten uit. 

Dit is een korte samenvatting van het gesprek:

Hoe komen we hier?

We hebben de geschiedenis doorgenomen: veel van het misbruik waar we nu over spreken, bestond al voor de komst van sites als Facebook. En niet Trump, maar Obama heeft uitgevonden dat je Facebook kon inzetten om met gedetailleerde gegevens van gebruikers en stemmen te krijgen.

Het internet was vroeger bijzonder, mede om het decentraal georganiseerd was – en dat nu is verworden tot een hyper-centrale organisatie. Voordat Facebook e.a. populair waren, waren er veel diverse stemmen, via sites, fora en blogs – maar die zijn nu voor 95% stil gevallen. Het centrale model van sites als Facebook lijkt te hebben gewonnen.

Is er een alternatief voor het centrale data-verzamel-model?

De meerderheid van mensen vindt het centrale clubhuis (Facebook, Instagram, Twitter, Pinterest, Whatsapp, Tumblr) prettig – en terecht: door makkelijk design, goede gratis functionaliteit en psychologisch inzicht is het een aangename omgeving. Alles is goed en prettig verzorgd. En al je vrienden en bekenden zitten er. Het zal lastig zijn om mensen hier uit te krijgen. 

Hoe is dit gekomen? Door de neiging van kapitalisme, het business model, door de visie en persoonlijkheid van Zuckerberg?

We geloven niet in “killer-alternatieven” voor Facebook e.a. We zien we veel alternatieven die goed zijn en waarschijnlijk een bijzondere niche uitstekend kunnen bedienen. Voor “nerds” is het niet zo moeilijk om Indieweb/ decentrale/ federated sites te maken. Maar voor normale mensen is een simpele WordPress site de lucht in krijgen een crime.

We neigen nu online naar een “winner-takes-all-situatie”- waardoor er bijna geen sprake is van concurrentie. Of lijkt dit maar zo en is het “centrale model” aan het verwateren? Facebook moet Whatsapp en Instagram kopen, omdat mensen weglopen. Tegelijk bestaan de oude concurrenten nog en er komen meer nieuwe concurrenten bij: Twitter, Pinterest, LinkedIn, Weibo, Wechat.

We kwamen erachter: dat Facebook staat nu in de spotlights, maar er zijn nog veel meer plekken zijn waar big data verzameld worden die we niet leuk vinden: Google, Twitter, LinkedIn, AirBnB, Uber, Amazon, Snapchat, maar ook de NS, Gemeenten, Banken (wie volgt?). Controle over de data aan de overheid afgeven is bijna nog gevaarlijker dan aan Zuckerberg en Google geven – je geeft een al bestaande centrale dienst enorme macht in handen.

Het bezwaar van sites en apps als data-silos

Deze sites hebben een silo gecreëerd, een alternatief internet. Hier vangen ze onze big data af en manipuleren hiermee. Dit gaat veel verder dan “alleen” het gebruik van de data die we zelf hebben afgegeven: het gaat ook om de metadata, de data over ons gedrag, de data waarvan we ons niet bewust zijn dat we ze hebben gegeven. Binnen én buiten de sites. Laat staan dat we toestemming hebben gegeven voor het gebruik hiervan. Dat bevalt ons niet.

Er is een groot verschil tussen data die je zelf achterlaat en de data van je gedrag die deze sites opbouwen. Online advertising laat zien wat er allemaal getracked wordt: je kan mensen selecteren op basis van hun politieke voorkeur, sexuele voorkeur, etc. Je krijgt toegang tot (zeer) sensitieve informatie. Er zijn 56.000 kenmerken. Als gebruiker krijg je dat niet te zien. 

Nu komen we er achter: dat data een prettig instrument is, maar dat het ook een gevaarlijk wapen kan zijn. Combineer een aantal onschuldige data soorten en het resultaat kan explosief zijn. En dat hebben we tot voor kort in de handen laten liggen van andere mensen. En we zijn ons er niet van bewust. Alleen al het feit dat 2 miljard mensen dit wapen in de handen van een klein groepje partijen hebben gegeven is gevaarlijk. 

Opvallend: de tools die gebruikt worden door deze organisaties om (big) data in te zetten zijn makkelijk beschikbaar, maar het lijkt dat weinig organisaties in Nederland ze nu hebben – laat staan ze goed inzetten. Maar het is een kwestie van tijd, voordat dit voor veel meer organisaties inzetbaar wordt.

Internet Anders – wat je zelf kan doen

Zelf je (delen van je) Identiteit/Privacy bepalen

We willen zelf bepalen welke informatie wel of niet gebruikt mag worden. Aan wie, wanneer en in welke situatie. Dat kan je doen via andere infrastructuur, veranderd bewustzijn van burgers en wetgeving. Marleen Stikker van de Waag Society vertelde in een interview over de App Irma van hoogleraar Jacobs. Deze app stelt je in staat om alleen een specifiek deel van je informatie af te geven – in plaats van direct je doopceel te uploaden. Een ander Waag-project is het Europese Decode Project. 

Regulering

De AVG wil controle over privé data aan burgers in de EU teruggeven. Nu, na 25 mei 2018 kan iedere burger data van zichzelf bij een bedrijf op te vragen, te wijzigen of te vernietigen. Als dit goed gehandhaafd wordt, dan is het hoopvol.

Privacy by design

De maatschappij moet een ander beeld gaan krijgen over privacy. Dit is nog maar het begin van een ontwikkeling: we hebben het over een verandering van identiteit, privacy in infrastructuur, gebruikte algoritmen, juridisch, sociaal, etc. En wie beheert deze infrastructuur? Vertrouwen is goed; controle is beter! Deze controle bouwen gaat veel tijd kosten. 

Troll the system

Je kan data-vergaren frustreren: door cash te betalen, verschillende telefoons gebruiken, papieren tickets. Gebruik tools en plugins die je informatie versleutelen, die je “onzichtbaar” maken op het web. Of die standaard op alle advertenties op een site klikken. Of bijvoorbeeld “data-naakt” naar sommige buitenlanden gaan, waardoor je daar niets laat zien van de data die je thuis hebt opgebouwd.

FaceBook e.a. meer open (ook voor derde partijen)

Het zou mooi zijn als FB en andere sites meer open gaan voor derde partijen – waardoor je makkelijker informatie op andere plekken kan gebruiken en uit sites kan halen. (maar dit is waarschijnlijk een utopie)

Project VRM

Een andere optie is het Project VRM van Doc Searls in Harvard: dat je zelf eigenaar bent van je eigen data. Dat je zelf bepaalt wie waar en hoe lang je die data kan gebruiken. Ook gedragsdata.

Alternatieven op de bekende sites en sociale netwerken

Een andere mogelijkheid is om alternatieve apps te gebruiken: er zijn genoeg goede in de markt, die prettig werken voor een bepaalde niche. En er zijn goede voorbeelden van apps die uitstekend werken, maar niet centraal georganiseerd zijn. Denk aan email – zo decentraal als wat. Nadeel: wie maakt een zoekmachine, zodat je gemakkelijk mensen kan terugvinden over al die verschillende apps heen? (zoals bijv email adressen).

Als je voor zo’n alternatief kiest, zal je een periode van minder comfort moeten accepteren: niet onmiddellijk iedereen zal daar zijn, maar och: in het begin van het internet zaten we ook alleen te zijn op de sites, die nu megagroot zijn. We kunnen het dus ook wel een tweede keer overleven. (En laten we eerlijk zijn: soms is het prettig om niet je hele familie al je conversaties te laten zien) 😉

Betaal voor wat je werkelijk van waarde vindt . 

Als een site/app betaald is, dan voorkom je dat een partij je data gaat gebruiken voor zijn business model: een partij blijft bestaan en maakt winst, doordat je ervoor betaalt. Dan kan je een partij aansprakelijk stellen, als ze alsnog met je gegevens aan de haal blijken te gaan. Denk bijvoorbeeld aan Signal, wat een fremium model heeft: deels gratis, maar wie meer wil kan ervoor betalen – waardoor het businessmodel blijft werken.

Bewustwordingscampagne

Het is goed om mensen van wereldbeeld te laten veranderen: dat het niet okay is om data van mensen te volgen “omdat het kan”. En uitzonderingen hierop moeten duidelijk en scherp verwoord zijn, voor mensen die hier een speciale bevoegdheid voor hebben. En op hun beurt goed gecontroleerd worden. 

Nodig daarvoor: een bewustwordings campagne (of een groot ongeluk) en een goed alternatief als mensen uit de data silo’s weg willen.

Conclusie

Het was een bijzondere avond met zeer bijzondere mensen. We hebben een groot gebied bestreken in de discussie en hebben we goed gebruik gemaakt van elkaars kennis en ervaring. 

Binnenkort gaan we hiermee verder – omdat dit gesprek doorgaat – aan deze en hopelijk steeds meer andere Keukentafels.

(deze blogpost is eerder verschenen op LinkedIn. Maar omdat deze niet makkelijk deelbaar was en ook niet gevonden wordt door Google, zet ik hem hier ook neer. Voelt ook beter zo, in eigen beheer)